Allene, wee geet dat book nog mear leazen? Nums les nog. Doar he’w gin tied mear vuur. Alns doo’w digitaal, vluchtig, dus viej onthooldt niks. Doarumme he’w ook verdan ruumte in ’n kop vuur aander niejs met de deepgaank van ne surfplaanke. Der is een eande kömmen an oonze leascultuur.
Dat kan in korten tied onzalige gevolgen hebben. Dat zee’w nou al geburen. Nen hoop leu hebt mear twee meaningen: eurn eagnen en ’n verkeerdn. En umda’w nit mear least, blift biej dee twee meaningen. Biej opgreujende jongern is dit verschiensel heel bekeand, want verstaand in ontwikkeling is nog blanco. Heurt de jeugd ne logische meaning, dan wordt dat snel oaver-enömmen. Mer ook volwassen leu liedt an dit mangel. Deepgaankloze meaningen met doezenden likes op internet en dan alverdan stelliger geleuven de’j geliek hebt. Gin woonder da’j oe dan vaste-plakt an schilderiejen en ’t asfaalt. Of iej jaangt sieto met ‘n combine noar ’n Haag.
Oaver het ontleazen hebt Ruud Hisgen en Adriaan van der Weel een book eschrewen: “De lezende mens” en as oondertitel: de betekenis van het boek voor ons bestaan. De strekking van het book is dat leazen fealijk de kern van oonze samenleaving is. De cultuur is doar op ebouwd en dan geet umme democratie, rech, oonderwies en wetenschap. Van leazen is haank oons kritisch deanken of en iej wordt ‘r bettere leu van. Dan beweart ze dat “geabsorbeerd lezen” en “diep lezen” het meeste in de verdrukking zit. Kennis nemmen van wat ‘r steet, op oe in loaten woarken en dan zeggen wat ‘r écht steet en woerumme? Zuk leazen kan dus nit via digitale media.
En wat doot de scholen? Ze loat de leerlingen kapotgeknipte, saaie verhalen leazen en stelt doar vroagen biej. De leerlingen least eerst de vroagen en goat dan pas het verhaal leazen op zeuk noar het antwoord. Mear echt kennis nemmen van de inhoold gebuurt nit mear. He’j meteen de verkloaring woerumme at de publieke opinie de ene keer Frans Timmerman en de aandere keer Geert Wilders an kop zet as ze een debat voert woer ze mekoar nauwelijks oet loat kuijern.
Kan dit nog veraanderen? Joa zegt Hisgen en Van der Weel. Ook een thermostaat kon leger toen de Russen een gaskraan dichte deden. Een laptop kan ook dichte. Een book kö’j lenen en iej köant oew wichter vuurleazen. Elken dag wier… Het kan dus wal. Ik zir doar hopeloos optimistisch oaver.
Gerrit Dannenberg
