Pelé, Hulk, Garrincha, Vava, Caréca, Pato, Cafú. Brazilianen zijn gek op bijnamen. Ook gewone burgers zijn vaak bekender onder hun bijnaam dan hun eigen naam. Op Holambra, de boerenkolonie op 100 km ten noorden van Sao Paulo waar veel Tukkers en Achterhoekers een bedrijf hebben, kregen veel Nederlandse emigranten een speciale naam. Tja, als je je in Brazilië vestigt als Klein Gunnewiek, Wopereis, Stapelbroek, Krabbenborg of Oude Groeniger, dan ligt een bijnaam al gauw voor de hand.
Man van Glas
Ik hoorde hoe een tv-verslaggever tijdens de wedstrijd Nederland-Mexico uitlegde dat Arjen Robben bekend staat als de Man van Glas, homem de vidro. De dribbelkoning is al twee weken zeer populair in Brasil. Vraag Braziliaanse voetballiefhebbers naar hun favoriete Nederlandse speler en negen van de tien noemen Robben. Een taxichauffeur in Sao Paulo hield maar niet op met zijn jubelverhaal over de Groninger. Hij vond hem stukken beter dan zijn eigen pingeldoos Neymar jr. In het land van de Goddelijke Kanaries (ook een fraaie bijnaam) houden ze van onze slalomspecialist. De versierde penalty was de aanleiding, maar zijn populariteit was voor de verslaggever eveneens een goede reden om de miljoenen kijkers uitleg te geven over zijn bijnaam Man van Glas.
Kunst
In de eerste week was dat anders. Overal waar ik kwam, kreeg ik complimenten over Van Persie. Diens zwevende kopdoelpunt tegen Spanje was pure kunst. Mooier heeft nog nooit iemand een bal in het doel gekopt. Brazilianen waarderen dat. Voetbal is hun leven. Zie hoe meisjes achter kassa’s of op terrassen in hun gele shirt met opschrift Brasil en de naam van hun favoriete speler de mensen bedienen. Zie de stations, de winkelstraten, de metro hier in Sao Paulo, de restaurants en ga maar door. Het hangt vol met vlaggen en andere voetbalversierselen. Maar in de eerste week mopperden ze op hun eigen ploeg en waren vol lof over de majesteitelijke kopgoal van de elegant zwevende engel Van Persie.
Intussen is dat anders. Robben is al enkele weken het gesprek van de dag. Zijn dribbels vindt men fantastisch, maar ook zijn valpartijen worden besproken op straat en op tv. Genoemde taxichauffeur wilde hem graag ruilen voor Oscar, Fred of Jô, spelers die hij vervloekte om hun zeer matige optredens.
Hulk
Terug naar de bijnamen. Je hebt ze zoals Man van Glas, Sneeuwvlokje (Ronald Koeman) of Guus Geluk (Hiddink) of Ronaldo Fenomeno. Maar in Brazilië kan de bijnaam cq troetel- of koosnaam de eigenlijke naam verdringen. Pelé betekent lappenbal. Garrincha is een ander woord voor vogeltje, de opperdribbelkoning van weleer, kreeg dit troetelnaampje van zijn zus. Caréca is een ander woord voor kale kop. Hoe hun eigenlijke voor- en achternaam luiden, weet bijna niemand. In het Braziliaanse elftal dat tegen Chili door het oog van de naald kroop, stond één speler met zijn bijnaam in de opstelling: Hulk. Dat is extra bijzonder, omdat geen Braziliaan die naam goed kan uitspreken. ‘Hoelki’, zeggen ze. Zoiets. Givanildo Vieira de Souza luidt de naam waaronder hij op 25 juli 1986 ingeschreven werd in het geboorteregister van Campina Grande. Maar zo kent niemand hem. Ik vond hem trouwens goed spelen tegen Chili, maar dat terzijde. Hulk is een stripfiguur. Soms zwellen zijn spieren zodanig op, dat hij uit zijn kleren scheurt. Zie de voetballer Hulk voor je en je kunt de bijnaam wel verklaren. Met een beetje fantasie.
Pica Pau
Ook op Holambra heb je leuke bijnamen. Een Nederlandse volontair uit Hengevelde met wat onverzorgde, pluizige baardgroei werd tiririca genoemd. Tiririca is een soort gras. De Brazilianen noemden wijlen Frans Eltink, wiens kleinzoon thans bij De Graafschap voetbalt, Chico Sapo. Chico is het Portugese woord voor Frans en een sapo is een kikker. De Nederlanders noemden hem Frans, de Brazilianen Chico Sapo. Zo kreeg Gerrit Oude Groeniger uit Delden de naam Pica Pau hetgeen een ander woord is voor specht. De in Beltrum geboren Theo Klein Gunnewiek werd Zero Quarenta genoemd: 040. Dat was namelijk zijn nummer op de ledenlijst van de plaatselijke coöperatie.
Ik vind het komisch, al die bijnamen van de mensen hier, van de topvoetballers en andere beroemdheden. Robben kent men nu als homem de vidro, man van glas. Trouwens, als we hem niet hadden gehad, waar waren we dan geweest? De taxichauffeur overdreef een beetje, maar het gelijk is eigenlijk wel aan zijn zijde.
Ik heb maar vast kaartjes geregeld voor de halve finale, hier in Sao Paulo. Nederland-België of Nederland-Messi. Nog één wedstrijdje met weer een uitblinkende Man van Glas en we weten het.
